Castratie (of sterilisatie) is een beladen onderwerp en er doen nogal wat mythe de ronde. Het heeft veel voorstanders, maar ook steeds meer tegenstanders, uitgezonderd medische redenen om het wel te doen. Zowel dierenartsen als gedragstherapeuten zien steeds vaker ook de negatieve kanten van castratie bij honden. Vroeger werd het vaker geadviseerd omdat er gewoon nog niet veel wetenschappelijk onderzoek naar was gedaan, ook de dominantie theorie speelt hier een enorm grote rol in. Lees ook de blog over de zin en onzin over deze dominantie theorie https://www.snuffeltuinscent.be/gedrag/willen-honden-stiekem-de-wereld-overnemen/
Sinds 2021 wordt er vooral onderzoek gedaan naar het effect op de gezondheid van de hond van deze ingreep op lang termijn. Onderaan de blog kun je een verwijzing vinden naar deze wetenschappelijke studies.
Kan castratie een echte Game Changer zijn als we het hebben over ongewenst gedrag als te veel snuffelen op de wandeling, rijgedrag, onrustig gedrag, markeren, urine oplikken, dominant gedrag? Of is dit veelal een mythe?
En wat is testosteron eigenlijk? En welke functie heeft dit hormoon in het lijf?
Lets talk balls.
Testosteron is meer dan een hormoon louter en alleen zorgt voor de voortplanting. Het reguleert mee, met een boel andere hormonen, de hormoonhuishouding in het lijf van je hond. Wist je dat ook teven onder invloed staan van dit nogal “mannelijk” hormoon?
Wat zijn hormonen
- Hormonen regelen mee de hormoonhuishouding draaiende te houden.
- Hormonen worden afgegeven door endocriene klieren (organen die hormonen afgeven) aan het bloed.
- Hormonen worden herkend door receptoren (signaalontvanger) die op alle cellen in het lichaam en de hersenen aanwezig zijn.
Definitie: Hormonen zijn chemische boodschappers die door klieren in het endocriene systeem worden geproduceerd en door het bloed worden getransporteerd naar verschillende delen van het lichaam om verschillende functies te reguleren. Ze spelen een cruciale rol bij het reguleren van vele processen in het lichaam, waaronder groei en ontwikkeling, metabolisme, voortplanting, stemming en slaap. Voorbeelden van hormonen zijn insuline, testosteron, oestrogeen, cortisol en adrenaline.
De functie van testosteron
Testosteron is dus een hormoon, en heeft invloed op meer dan 110 lichaamsprocessen die NIETS met de voortplanting te maken hebben. Bij reuen wordt testosteron voornamelijk geproduceerd in de testikels. Slechts een zeer kleine hoeveelheid in de bijnieren. Bij teven in kleine maten in de eierstokken en in de bijnieren.
Weetje: De afgelopen jaren is uit verschillende onderzoeken gebleken dat castratie bij zowel de teef als de reu het risico op ontwikkeling van bepaalde tumoren kan verhogen. Dit gaat dan om prostaatcarcinoma, lymfoma, osteosarcoma, haemangiosarcoma, mastocytoma, mastceltumor en transitioneel cell carcinoom.
- Verlaagt lichaamsvet
- Testosteron stuurt binnenkomende energie naar de spieren.
- Testosteron heeft invloed op de energiehuishouding.
- Stimuleert de groei van skeletspieren en zorgt voor spiermassa. Het heeft invloed op de sterkte van de wand van de botcellen. Een belangrijke bijwerking van castratie is dan ook osteoporose.
- Stimuleert de rode bloedcel productie in het beenmerg.
- Testosteron heeft invloed op het korte termijngeheugen.
- Testosteron heeft een onderdrukkende werking op het immuunsysteem. Verlagen van testosteron kan leiden tot het ontstaan van auto-immuunziekten en allergieën.
Weetje: Bepaalde orthopedische aandoeningen blijken meer voor te komen bij gecastreerde honden. Voorbeelden zijn kruisbandrupturen, elleboogdysplasie en heupdysplasie.
Effect van castratie
Als we een hond castreren worden de testikels en bijballen weggenomen. Als de hond ouder wordt zonder dat hij gecastreerd is, neemt de hoeveelheid testosteron in het lichaam zeer geleidelijk af. Door castratie ontstaat er een acute en drastische verlaging van het testosteron. Als castratie op jonge leeftijd plaatsvindt, wanneer het dier nog in de groei is, sluiten de groeischijven van het skelet later. Hierdoor groeit de hond langer
door. Deze reuen krijgen veelal een slungelig uiterlijk.
We kennen testosteron ook als het hormoon dat alles te maken heeft met zelfvertrouwen. We zien dan ook honden die reeds onzeker waren, worden na castratie over het algemeen nog onzekerder. Hierdoor zien we vaak een toename van angst agressie.
Weetje: Bij de Teckel reu is de kans op een hernia verhoogd als de castratie vóór de leeftijd van 1 jaar wordt uitgevoerd.
Na castratie vindt direct veroudering plaats van cellen, weefsels en organen (je stopt je pup of puber al in de menopauze) De lage met testosteronspiegel die met castratie gepaard gaat, triggert insulineresistentie, waardoor met name diabetes kan ontstaan, maar insuline resistentie geeft naast diabetes nog talloze andere lichamelijke en mentale problemen.
Na castratie zien we ook vachtveranderingen, vooral bij langharige honden is het heel opvallend. De vacht kan plots op bepaalde plekken gaan krullen, kan dof worden, kan omhoog gaan staan, verharing verloopt moeilijker…
Wat doet testosteron met het gedrag
Is castratie eigenlijk wel de oplossing bij gedragsproblemen? En waarom zijn er nog steeds dierenartsen die dit aanraden bij markeergedrag, rijgedrag, overmatig snuffelen, onrust? Laten we er dieper op ingaan.
Testosteron is noodzakelijk voor het hanteren van stress, zelfvertrouwen en probleemoplossend vermogen. Een verlaagd testosteron geeft stemmingswisselingen en concentratieproblemen. We zagen dat testosteron ook tal van andere functies heeft dan voortplanting. Maar testosteron heeft ook invloed op andere hormonen en neurotransmitters in het lichaam. We zien een invloed op serotonine, cortisol, en op GABA.
Wanneer testosteron door castratie acuut gebeurt, zien we een enorme verlaging van GABA.
GABA is een dempende of remmende neurotransmitter.
Verlaagde GABA spiegels zorgen voor een toename van waakzaamheid waardoor de vatbaarheid voor angst toe neemt. Als het niveau van geslachtshormonen daalt en daarmee samenhangend ook het GABA-niveau, kan dit de oorzaak zijn van het ontstaan of het verergeren van angst en zelfs leiden tot paniekstoornissen. Te laag in GABA zorgt voor onrust in het hoofd en het niet goed om kunnen gaan met prikkels. Herstel van angstige ervaringen wordt enorm bemoeilijkt wanneer GABA te laag is.
Weetje: In de praktijk blijkt dat bij ongeveer 50% van de reuen na castratie het ongewenste gedrag nog steeds aanwezig is en bij 20% van de reuen wordt het gedrag zelfs nog slechter. Vooral wanneer een reu vóór de puberteit gecastreerd wordt, bestaat de kans dat een onzekere of agressieve hond nog onzekerder en agressiever wordt.
Verlaagd testosteron gehalte geeft verlaging van de stofwisselingssnelheid. Hierdoor komen honden sneller aan. Het vet zit vooral in de buikregio, dit buikvet zet het nog aanwezige testosteron om in oestrogenen. We zien dan een vervrouwelijking van het dier en het dier wordt gevoeliger voor tumoren. Een verlaagd testosteron zorgt eveneens voor het verlagen van Serotonine, een andere neurotransmitter die een grote invloed heeft op emoties. Serotonine wordt ook wel het ‘feelgood’ stofje genoemd. Serotonine is net als GABA een dempende stof. Het reguleert angst en agressie. Een te lage serotonine spiegel in het lichaam kan agressie veroorzaken. Te weinig serotonine maakt het moeilijker om remmingen op te leggen in allerlei functies, waaronder gedrag.
Te laag serotonine niveau leidt tot:
- angst
- prikkelbaarheid
- agressie
- rusteloosheid
- slecht slapen
Te weinig Serotonine leidt tot het wegvallen van remmingen en dus een toename van agressie.
Ook cortisol, het stresshormoon, wordt verlaagd door het wegnemen van testosteron. Cortisol is echter noodzakelijk om adequaat op stress te reageren en eveneens voor een goed herstel na stress.
Weetje: Bij castratie nemen we niet enkel testosteron weg, maar verlagen we ook zijn Serotonine, GABA en cortisol. We weten dat hierdoor angst, onzekerheid, depressie en agressie toenemen.
Castratie als magische oplossing bij gedragsproblemen
Reuen worden vaak gecastreerd om hen rustiger te krijgen of agressie naar soortgenoten te verminderen.
Echter, onrust, hyperactiviteit en agressie worden niet veroorzaakt worden door testosteron, maar door een toename van stresshormonen en een afname van de hierboven genoemde neurotransmitters. Castratie is dan ook de slechts denkbare oplossing als het gaat om het voorkomen of oplossen van deze problemen. En zal vaker niet dan wel een positieve uitkomst hebben op het gedrag.
Wil je voortplanting voorkomen kun je beter kiezen voor een sterilisatie, dit is het het afbinden van de zaadleiders. Hierdoor behoudt de hond zijn testosteron, maar kan geen nakomelingen meer verwekken.
Voordelen van castratie
- Overpopulatie beperken
- Risico verminderen op perianale tumoren
- Risico op ontwikkelen van testikel tumoren
- Risico verkleinen op ontwikkeling van mammatumoren bij de teef
- Risico verkleinen op baarmoederontsteking/kanker bij de teef
Onthoud dat het ontregelen van de hormoonhuishouding één van de voornaamste redenen is voor het ontstaan van chronische ziekten, depressies, angsten en agressie. Praat erover met je holistische dierenarts, of gedragstherapeut. Deze kunnen je alle voor- en nadelen uitleggen van castratie of sterilisatie bij reu en teef. Raadpleeg je gedragsdierenarts of gedragstherapeut bij gedragsproblemen.
Meer info via dit wetenschappelijk artikel van de UGent die onderzoekt doet naar langetermijneffecten van castratie bij honden.
https://libstore.ugent.be/fulltxt/RUG01/002/481/213/RUG01-002481213_2018_0001_AC.pdf
Ref:
(Hart et al., 2014) onderzoek bij Golden Retriever
(Hart et al., 2016) Onderzoek bij Herders
(Cooley et al., 2021) Onderzoek bij Rotweillers.
