Wat veroorzaakt Gedrag

Waarom doen honden wat ze doen en hoe ontstaat probleemgedrag?

Heel wetenschappelijk en kort uitgelegd.

Gedrag wordt veroorzaakt door een samenstel van inwendige factoren (motivatie) en uitwendige factoren (prikkel). Voorbeelden van inwendige factoren zijn honger, dorst en hormonale toestand. Voorbeelden van uitwendige factoren zijn het waarnemen van een soortgenoot, van voedsel of van een bedreiging.

Er is een verschil tussen aangeboren/genetisch en aangeleerd gedrag. Sommige eigenschappen zijn al aanwezig, maar moeten nog groeien, nog rijpen. Voor dat groei- of rijpingsproces hebben de aangeboren eigenschappen hulp nodig van de omgeving van een hond. Kortom: van het aangeleerd gedrag.

 “Bij een onderzoek naar (bepaalde) gedragingen onder ruim 14.000 honden vonden ze dat de helft van die gedragingen kon worden toegeschreven aan de genen, en dus niet aan iets wat later wordt aangeleerd. Het percentage, 50%, is groter dan wat tot nu toe uit eerdere onderzoeken bleek.”

James A. Serpell, professor dierenwelzijn en ethiek Centre for the Interaction of Animals and Society Universiteit van Pennsylvania

Genen als blauwdruk

Een hond beschikt over ca. 20.000 genen. Die genen bepalen niet alleen uiterlijke kenmerken zoals welke kleur en welk vachttype een hond heeft, maar kunnen ook een grote invloed hebben op het gedrag van de hond. Een bekend voorbeeld hiervan is het experiment van Belyaev met zilvervossen. Door systematisch te selecteren op tamheid nam het aantal agressieve zilvervossen in de loop van 35 generaties met maar liefst 70-80% af, en ontstonden er vossen die gedrag vertoonden dat vergelijkbaar was met dat van honden.

Wat de onderzoekers opviel, was dat de gedragskenmerken met de hoogste erfelijkheidsgraad – met andere woorden, waarop genetische factoren (in plaats van omgevingsfactoren) de meeste invloed leken te hebben – gedragingen waren zoals trainbaarheid, roofzuchtig jagen, op vreemdelingen gerichte agressie, en aandacht zoeken. Voor deze eigenschappen verklaarde genetica 60 tot 70% van de variatie tussen rassen.

Dit zijn precies de soorten (werk)eigenschappen die zijn geselecteerd voor bepaalde hondenrassen. Voor trainbaarheid denk je aan rassen zoals border collies die moeten reageren op menselijke signalen om ingewikkelde taken te volbrengen; voor het jaaggedrag kun je denken aan iets als een windhond, die van nature vatbaar is om alles te achtervolgen dat loopt; en voor op vreemden gerichte agressie kun je je richten op enkele van de waakhonden rassen die zeer beschermend zijn en de neiging hebben om op een vijandige manier te reageren op onbekende mensen.

”Door met het genenpakket van je hond rekening te houden, kun je veel probleemgedrag vermijden en beter gaan begrijpen.”

huskeys driving sled through white snow
Sledehonden in actie.

Karakter

Naast de specifieke (werk)eigenschappen is ook het karakter van een hond deels genetisch bepaald. Bij honden onderscheiden onderzoekers de volgende vijf factoren die in grote lijnen het karakter vormen:

 

  • speelsheid
  • nieuwsgierigheid
  • neiging tot najagen
  • sociabiliteit
  • agressiviteit

”Genen kunnen ook een rol spelen in het ontstaan van afwijkend gedrag. Bij Pointers komen bijvoorbeeld lijnen voor die zeer angstig zijn, en ook bij andere rassen lijkt angstigheid sterk genetisch bepaald. Bovendien komen sommige vormen van afwijkend gedrag relatief vaker voor binnen bepaalde rassen, wat ook duidt op een genetische oorzaak.”

Probleemgedrag

Uiteraard spelen ook omgevingsfactoren een belangrijke rol bij het ontstaan van probleemgedrag. Zo kan het niet kunnen uitvoeren van een aangeboren gedragseigenschap leiden tot ongewenst gedrag. Denk bijvoorbeeld aan een jachthond die lichtjes of schaduwen gaat najagen, een Labrador die kussens in de bek pakt of een Border Collie die de kinderen bijeendrijft. Wanneer deze honden de mogelijkheid wordt geboden om hun natuurlijke gedrag te kunnen vertonen door bijvoorbeeld met de hond te gaan speuren of apporteren , kan dat het probleemgedrag doen afnemen.

Aan de andere kant hoeft een genetisch bepaalde neiging tot bijvoorbeeld bezitsagressie niet tot problemen te leiden wanneer er nooit iets wordt afgepakt, maar er voor iets lekkers wordt geruild. Of en hoe sterk bepaald gedrag tot uiting komt, blijft dus altijd een samenspel tussen genen en omgeving.

 Het is niet zo dat een gedragsprobleem waar een genetische basis aan de grondslag ligt per definitie onoplosbaar is. In veel gevallen zal het echter wel moeilijker zijn om dit gedrag om te buigen, en bij sommige problemen, zoals extreme angst, zal medicatie noodzakelijk kunnen zijn. De voorkeur gaat dus uit naar het voorkomen van dergelijke problemen.

Gedrag is dus deels bepaald door de genetische aanleg. Door te selecteren op bepaalde gedragselementen zijn raseigenschappen ontstaan, en ook karakter en sommige vormen van afwijkend gedrag liggen besloten in de genen. Of en hoe dit gedrag tot uiting komt, en of het een probleem wordt, is mede afhankelijk van de omgeving.

Ik kan je helpen inschatten of er een genetische basis aan het probleemgedrag van je hond ligt en kan op maat advies geven over mogelijke oplossingen. Blijf zeker niet aanmodderen met bepaalde gedragingen waar je met je hond tegen aan loopt.

Volg je me al op Facebook en Instagram? Daar plaats ik regelmatig interessante kennis en tips & tricks over honden en hondengedrag.

Hee, ik ben Sabrina

Ik hecht enorm veel waarde aan het welzijnsgericht omgaan met honden.Dit is ook de rode draad doorheen de blogs.

Blogs