Het effect van trauma op het welzijn

Healing wounds

Trauma kan op verschillende manieren opgeslagen worden in het lichaam van zowel mens als dier. Het lichaam heeft een ingebouwd mechanisme om te reageren op bedreigende situaties, bekend als de “vecht-bevries-vlucht”-reactie. Wanneer we een traumatische gebeurtenis meemaken, kan het lichaam een overweldigende hoeveelheid stresshormonen, zoals adrenaline en cortisol, vrijgeven als reactie op de bedreiging. Maar wat is nu het effect op zowel fysiek als mentaal vlak?

Fysieke reacties

Tijdens een traumatische gebeurtenis spannen onze spieren zich vaak onwillekeurig aan als onderdeel van de evolutionair ingebouwde “vecht-bevries-vlucht”-reactie. Dit mechanisme is ontworpen om ons te beschermen tegen gevaarlijke situaties door het lichaam voor te bereiden op actie, en om er dus voor te zorgen dat we kunnen overleven. De afgifte van stresshormonen zoals adrenaline en cortisol zorgt ervoor dat het hart sneller gaat kloppen, de ademhaling versnelt en de bloedtoevoer naar de spieren wordt vergroot, wat een toename van kracht en reactievermogen mogelijk maakt.

In een acute noodsituatie, zoals reageren op een plotselinge bedreiging, is deze fysieke respons zeer adaptief. Naarmate de situatie echter voorbij is, zou het lichaam moeten ontspannen en terugkeren naar een staat van rust en evenwicht.

Het probleem ontstaat wanneer het trauma niet goed wordt verwerkt en de spierspanningen blijven aanhouden, ook nadat de bedreiging voorbij is. Dit gebeurt vaak bij traumatische gebeurtenissen die te overweldigend zijn om in het moment te verwerken, waardoor de emoties en sensaties worden “bevroren” in het lichaam. Als gevolg hiervan kunnen deze opgeslagen spanningen leiden tot fysieke ongemakken, pijn en stijfheid.

Het langdurig vasthouden van spanning in het lichaam leiden tot een verstoring van het autonome zenuwstelsel, dat verantwoordelijk is voor de regulatie van verschillende lichaamsfuncties, zoals hartslag, ademhaling, en spijsvertering. Dit kan leiden tot symptomen zoals hartkloppingen, kortademigheid, en spijsverteringsproblemen, die vaak worden ervaren door mensen, maar ook door honden die een trauma hebben doorgemaakt.

Hormonale veranderingen

Zoals je hierboven al kon lezen zijn stresshormonen vaak nuttig en levensnoodzakelijk. Maar als het lichaam na de gebeurtenis moeite heeft om terug te keren naar een staat van rust en balans dan ontstaan er dus ongemakken.

Het chronische vrijkomen van stresshormonen als gevolg van onopgelost trauma kan leiden tot langdurige negatieve gevolgen op ons lichaam en welzijn. De constante aanwezigheid van verhoogde stresshormonen in het lichaam kan resulteren in een verhoogd stressniveau. Dit kan leiden tot chronische stress, wat op zijn beurt kan bijdragen aan angstgevoelens en prikkelbaarheid.

Hormonale verstoringen door trauma kunnen ook het slaappatroon verstoren. Mensen maar ook onze honde, die traumatische ervaringen hebben doorgemaakt, kunnen moeite hebben met in slaap vallen, doorslapen of rusteloze slaap ervaren. Een slechte slaapkwaliteit kan het herstelvermogen van het lichaam verminderen en emotioneel welzijn beïnvloeden.

Effect op het Immuunsysteem

Stresshormonen, zoals cortisol en adrenaline, worden tijdens een traumatische gebeurtenis in grote hoeveelheden afgegeven. Deze hormonen bereiden ons lichaam voor op actie, verhogen onze alertheid en helpen ons om snel te reageren op een dreigende situatie.

De stresshormonen, zoals cortisol, kan een aanzienlijke impact hebben op het immuunsysteem, het verdedigingssysteem van ons lichaam tegen ziekten en infecties. Het immuunsysteem is een complex netwerk van cellen, weefsels en organen dat ons beschermt tegen schadelijke indringers, zoals bacteriën, virussen en andere ziekteverwekkers.

Normaal gesproken werkt het immuunsysteem samen met het zenuwstelsel en hormonale systemen om ons lichaam in evenwicht te houden en te beschermen tegen bedreigingen.

Echter, wanneer stress langdurig aanhoudt, zoals bij chronische stress als gevolg van onopgelost trauma, kan dit een negatieve invloed hebben op het immuunsysteem. Langdurige blootstelling aan verhoogde cortisolniveaus kan het immuunsysteem onderdrukken, wat betekent dat de effectiviteit ervan verzwakt en het lichaam minder goed in staat is om ziekten en infecties te bestrijden.

Dit gebeurt om verschillende redenen:

Ontstekingsreacties: Cortisol heeft de eigenschap ontstekingsreacties te onderdrukken. Hoewel dit nuttig kan zijn om ontstekingen te verminderen bij verwondingen, kan overmatige onderdrukking van ontstekingsreacties het immuunsysteem verzwakken bij het bestrijden van infecties.

Verlaagde activiteit van immuuncellen: Langdurige stress kan de activiteit van immuuncellen verminderen, zoals T-cellen en natural killer (NK) cellen, die verantwoordelijk zijn voor het opsporen en vernietigen van schadelijke indringers.

Veranderingen in immuuncel-distributie: Stress kan leiden tot verschuivingen in de distributie van immuuncellen in het lichaam, waardoor bepaalde delen van het immuunsysteem minder actief zijn en andere juist meer actief.

Veranderingen in antilichaamrespons: Stress kan ook de productie van antilichamen beïnvloeden, wat het vermogen van het immuunsysteem om specifieke infecties te bestrijden kan verminderen.

Als gevolg van deze veranderingen wordt het immuunsysteem minder effectief in het bestrijden van infecties en wordt het lichaam vatbaarder voor ziekten. Dit kan leiden tot een verhoogd risico op infecties, vertraagde genezing van verwondingen, en mogelijk de ontwikkeling of verergering van chronische aandoeningen.

Gevolgen van trauma op het geheugen

Net als bij mensen speelt de amygdala ook een cruciale rol in het verwerken van emoties en herinneringen bij honden. Wanneer een hond een traumatische gebeurtenis meemaakt, kan de amygdala geactiveerd worden, en de emotionele lading van de ervaring wordt opgeslagen in het geheugen van de hond.

Deze opgeslagen traumatische herinneringen kunnen van invloed zijn op het gedrag en de emotionele reacties van de hond, zelfs nadat de gebeurtenis heeft plaatsgevonden. Bijvoorbeeld, een hond die een traumatische ervaring heeft gehad met een bepaald geluid, kan angstig of agressief reageren wanneer hij dat geluid in de toekomst weer hoort.

Daarnaast kan trauma ook leiden tot veranderingen in de structuur en functie van de hersenen bij honden. Chronische stress als gevolg van trauma kan de hippocampus aantasten, een ander belangrijk deel van de hersenen dat betrokken is bij het geheugen en leren. Een beschadigde hippocampus kan leiden tot problemen met het verwerken en opslaan van nieuwe herinneringen, waardoor de hond moeite kan hebben om nieuwe informatie te onthouden of te leren.

Net als bij mensen kunnen honden na een traumatische ervaring ook symptomen van angst, hyperactiviteit en vermijdingsgedrag vertonen. Ze kunnen gevoeliger worden voor prikkels in hun omgeving die hen herinneren aan het trauma, waardoor ze angstig of defensief reageren. Sommige honden kunnen zich zelfs terugtrekken en vermijdingsgedrag vertonen om zichzelf te beschermen.

Epigenetica en Generatie overschrijdend Trauma

Interessant is dat wetenschappelijke studies hebben aangetoond dat trauma zelfs genetische veranderingen kan veroorzaken, die van invloed kunnen zijn op volgende generaties. Dit wordt epigenetica genoemd, waarbij veranderingen in genexpressie kunnen worden doorgegeven aan nakomelingen zonder veranderingen in het DNA zelf.

Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat ook bij dieren ervaringen van trauma invloed kunnen hebben op de epigenetische regulatie van genen in hun zenuwstelsel. Deze epigenetische veranderingen kunnen het gedrag van de dieren beïnvloeden, zoals angstniveaus en stressreacties.

Bij dieren kan trauma dus ook van invloed zijn op de toekomstige generaties. Er is bijvoorbeeld onderzoek gedaan naar muizen die werden blootgesteld aan stressvolle omstandigheden, en het bleek dat deze ervaringen van invloed waren op het gedrag en de gevoeligheid voor stress bij hun nakomelingen, zelfs als die nakomelingen zelf geen directe blootstelling aan stress hadden gehad.

Vage klachten

Na een traumatische gebeurtenis kunnen mensen en dieren verschillende fysieke, mentale en emotionele symptomen ervaren, die niet direct gerelateerd lijken te zijn aan het trauma, maar er wel mee samenhangen.

Enkele veel voorkomende vage klachten na trauma bij honden

1. Chronische Vermoeidheid: Extreem veel slapen.
2. Slaapstoornissen: Je kan opmerken dat je hond oppervlakkig slaapt of onrustige slaapt.
3. Lichamelijke Pijnen: Je hond kan door ongemak probleemgedrag ontwikkelen.
4. Gastro-intestinale Klachten: Maagpijn, misselijkheid en andere spijsverteringsproblemen kunnen voorkomen.
5. Geheugen- en Concentratieproblemen: Moeite met het vasthouden van informatie, concentratieverlies en weinig tot geen leerervaringen.
6. Emotionele Labiliteit: Je hond kan last hebben van prikkelbaarheid.
7. Angst en Depressie: Het ervaren van verhoogde angstgevoelens.

Het lichaam en de geest proberen zichzelf te beschermen en zich aan te passen aan de overweldigende ervaring, wat dus kan leiden tot verstoringen in verschillende lichaamsfuncties.

Bovendien kunnen deze vage klachten worden versterkt door het psychologische aspect van trauma. Onopgeloste emoties en herinneringen kunnen zich manifesteren in fysieke symptomen, zoals pijn, en kunnen leiden tot een vicieuze cirkel van stress en spanning.

Trauma is een ernstige en reële ervaring die mensen en dieren kan beïnvloeden op fysiek, mentaal en emotioneel niveau. Het is een diepgaande reactie op overweldigende en schokkende gebeurtenissen, en het heeft tastbare en meetbare effecten op ons lichaam en onze geest.

Trauma kan leiden tot aantoonbare veranderingen in ons zenuwstelsel, hormonale systemen en zelfs op genetisch niveau, zoals eerder besproken in de blog. Deze wetenschappelijke benadering van trauma stelt ons in staat om het te begrijpen als een complexe reactie van ons lichaam op stress en gevaar.

Het is belangrijk om trauma serieus te nemen en te erkennen dat het een ernstige impact kan hebben op het welzijn van mensen en dieren.

Zie je hond echt

Waarom hebben sommige mensen de neiging om trauma bij honden weg te lachen? Soms is het gebrek aan begrip een boosdoener. Mensen kunnen simpelweg niet weten wat een hond heeft meegemaakt en begrijpen niet dat bepaald gedrag het gevolg kan zijn van een traumatische ervaring.

Trauma is geen gemakkelijk onderwerp om mee om te gaan. Het confronteert ons met de harde realiteit en het is natuurlijk verleidelijk om het te bagatelliseren om ons ongemak te vermijden.

En laten we niet vergeten dat mensen ook onzeker kunnen zijn over hoe ze met een getraumatiseerde hond moeten omgaan. Het is geen alledaagse situatie, dus in plaats van het onder ogen te zien, lachen ze het misschien weg om hun onwetendheid te verbergen.

Trauma bij honden erkennen is niet zweverig. Het is een serieus onderwerp dat respect en begrip verdient. Het creëren van een veilige omgeving waarin de hond kan herstellen en genezen is heel belangrijk. Want als we dat doen, kunnen we een wereld creëren waarin zowel mens als dier de steun en zorg krijgen die ze verdienen zonder traumatische ervaringen weg te lachen of onzin te noemen, maar met empathie en begrip.

Geschreven door Sabrina Allegria, gedragscoach voor honden. Delen is enkel toegestaan met bronvermelding.